Auteurs: J. Hutsebaut, C. Hessels, N. Tromp, A. Koudstaal, K. van Slobbe-Maijer, R. de Bruin & M. Schuppert

Er bestaat slechts een beperkt aantal goed uitgevoerde studies naar de behandeling van jongeren met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Bovendien is de doelgroep in deze studies heterogeen, wat generalisering van de bevindingen ingewikkeld maakt. De aanbevelingen in deze paragraaf zijn daarom niet alleen gebaseerd op de beschikbare evidentie bij jongeren, maar ook op evidentie bij volwassenen en klinische ervaring. Daarbij worden eerst een aantal algemene principes beschreven. Nadien beschrijven we de beschikbare behandelprogramma’s en hun evidentie. Zie ook de Nederlandse richtlijn voor Persoonlijkheidsstoornissen, 2017.

Onderstaande tabel biedt een door het Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen ontwikkeld overzicht van de gemeenschappelijke kenmerken van werkzame behandelingen bij cliënten met persoonlijkheidsstoornissen.

Tabel 1: Gemeenschappelijke kenmerken van werkzame behandelingen voor persoonlijkheidsstoornissen

Niveau	Principe	Betekenis
Omkadering en inbedding van de behandeling	Structuur	Behandeling duidelijk ingebed in instelling, programma heeft duidelijke structuur, rollen en verantwoordelijkheden zijn duidelijk
	Integratie	Afstemming van diverse onderdelen van de behandeling; afstemming met ketenpartners
Team	Consistentie	Team voert eenduidig beleid; negatieve tegenoverdracht wordt gehanteerd in het team
	Continuïteit	Behandelthema’s worden vastgehouden doorheen de tijd
Behandelaar	Basishouding	Alle behandelaars hebben onderzoekende, nieuwsgierige en niet-wetende; validerende en transparante; authentieke basishouding
Klinisch proces	Afgestemd (personalized)	De behandeling wordt afgestemd op de individuele behoeftes en hulpvraag
	Doelgericht	Behandeling focust zich op concrete doelen
	Contextgericht	Behandeling integreert de context
Foci	Autonomie/identiteit ondersteunend	Behandeling ondersteunt autonomie en sense of agency van de cliënt
	Motivatie/zelfsturing	Behandeling versterkt de motivatie en wil om te veranderen
	Emotie-gericht / crisis management	Behandeling focust zich op emoties en helpt crisissen te reguleren
	Relatie-gericht	Behandeling focust zich op relaties binnen en buiten de context van de behandeling
	Versterken zelfreflectie	Behandeling versterkt vermogen van cliënt om eigen gedachten, gevoelens en verlangens te herkennen en koppelen aan gebeurtenissen en gedrag

 

Specifiek voor jongeren kunnen daar drie principes aan toegevoegd worden:

1. Snelle, laagdrempelige en toegankelijke zorg: de puberteit is de leeftijd waarop persoonlijkheidsproblematiek zich uitkristalliseert en verergert. Daarom is snelle interventie belangrijk.
2. Afgestemd op klinisch stadium: Het behandelen van een ernstige, chronische BPS in een later stadium vraagt andere middelen dan het behandelen van borderline kwetsbaarheid in een vroeg stadium. Een stadiëringsmodel biedt een heuristisch schema om jongeren te indiceren. Borderline problematiek in een vroeg stadium kan worden behandeld in de vroege-interventieprogramma’s, zoals HYPE-CAT en MBT-early, die doorgaans lager gedoseerd en korter zijn. Voor BPS in een later stadium zijn meer intensieve interventies aangewezen, zoals MBT-A of DGT-A (Hutsebaut, Debanné en Sharp, 2020).
3. Afgesteld op het ontwikkelingsstadium: Meer nog dan bij volwassenen zijn jongeren in ontwikkeling verweven met hun context. Ze staan voor de taak om eigenheid/identiteit uit te bouwen en verbindingen met de peergroep verder te verdiepen, terwijl de relaties met ouders en andere volwassenen geherstructureerd moeten worden. In de interventies zullen een aantal aspecten daarom belangrijker zijn: aandacht voor de kwaliteit van de interacties met familieleden en vrienden; aandacht voor hun gevoel van eigenwaarde; aandacht voor hoe jongeren overkomen op leeftijdsgenoten en begrenzen van mogelijk ondermijnend gedrag (zie ook Hauber, Boon en Vermeiren, 2019).