Het screenen van trauma-gerelateerde problematiek bij vluchtelingenkinderen is belangrijk. Lang niet alle kinderen die een schokkende gebeurtenis meemaken ontwikkelen trauma-klachten. Uit een meta-analyse van Alisic en collega’s (2014) blijkt dat 16 procent van de kinderen die een potentieel traumatische gebeurtenis meemaakt daadwerkelijk een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelt.
Voor de diagnostiek van trauma-gerelateerde klachten en/of een posttraumatische stressstoornis bij kinderen zijn verschillende instrumenten beschikbaar. Echter, vluchtelingenouders zijn niet altijd in staat vragenlijsten voor hun (jonge) kinderen in te vullen door de taalbarrière. De taalbarrière kan ondervangen worden door de inzet van een tolk. Dit is een noodzakelijke voorwaarde voor het doen van diagnostiek. Daarnaast is het om verschillende redenen lastig om trauma’s te diagnosticeren bij amv’s, door onder andere taboes, stigma, schaamte en doordat amv’s onvoldoende begrijpen wat psychologische hulp inhoud.

Een multidisciplinaire werkgroep heeft de richtlijn medische en psychosociale screening vluchtelingenkinderen geformuleerd met betrekking tot het opvangen en duiden van signalen van psychische problematiek. Vanuit de werkgroep komt de aanbeveling om ter signalering van een verhoogd risico op een psychische stoornis de Strengths and Difficulties Questionnaire, SDQ (Goodman, 1997) in te zetten. De SDQ is een algemeen screeningsinstrument voor psychische problematiek. De SDQ meet de aanwezigheid van psychosociale problemen, de sterke kanten van het kind en de invloed van psychosociale problemen op het dagelijkse functioneren. De SDQ is vrij toegankelijk en er zijn versies in verschillende talen beschikbaar.

De Childrens’s Revised Impact of Event Scale, CRIES-13 (Children and War Foundation, 1998 – Nederlandse vertaling door M. Olff in 2005) is een korte vragenlijst en een valide instrument voor het screenen op PTSS bij kinderen vanaf 8 jaar. Voor jongere kinderen is er een ouder-versie. Met dit screeningsinstrument kunnen professionals PTSS herkennen en kinderen gerichter doorverwijzen voor aanvullende diagnostiek of een passende behandeling. De CRIES-13 is vrij toegankelijk en in vele talen vertaald.

Er is een aantal cultureel gevalideerde diagnostische vragenlijsten om trauma, depressie en angstklachten bij vluchtelingenkinderen ouder dan 12 jaar te meten. De HSCL-37a (Hopkins Symptoms Checklist) kan de ernst van emotionele problemen en maladaptief gedrag bij vluchtelingenadolescenten met zeer diverse culturele achtergronden vaststellen. De SLE (Stressfull Life Events) en de RATS (Reacties van Adolescenten op Traumatische Stress) meet de ernst van traumatische ervaringen en stressreacties van vluchtelingenadolescenten met een zeer diverse culturele achtergrond (Bean, 2006).

Het voor Veilig Thuis ontwikkelde triage-instrument kan het besluitvormingsproces van professionals ondersteunen, waarna gezinnen met problemen de juiste intensiteit van zorg kunnen ontvangen. Het geeft medewerkers handvatten om te beoordelen welke spoed en expertise nodig zijn. Het triage-instrument is bruikbaar bij geweld en onveiligheid in de huiselijke kring.