Surfen op emoties

Dialectische gedragstherapie voor jongeren en adolescenten (DGT-J/A) is in de jaren ’90 ontwikkeld door Marscha Linehan voor de behandeling van chronisch suïcidale borderline patiënten (Linehan, 1993) en in de jaren 2000 door Miller en Rathus (Miller, 1999; Rathus & Miller, 2002) aangepast voor jong-volwassenen (DGT-A). De Nederlandse bewerking (DGT-J) komt van De Bruin, Koudstaal & Muller (2013).

Dialectische gedragstherapie (DGT) gaat uit van de Biosociale Theorie, waarbij de Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) gezien wordt als een gevolg van een combinatie van biologische, psychosociale en interactionele factoren. Er zijn aanwijzingen dat mensen met Borderline persoonlijkheidsstoornis een constitutioneel hogere gevoeligheid hebben voor hun omgeving hebben. Zij reageren sneller en emotioneel heftiger op levensgebeurtenissen en het duurt langer voor zij weer emotioneel rustiger zijn. In combinatie met een omgeving (thuis, school, e.d.) waarin deze gevoeligheid niet gevalideerd wordt, maar emotionele ervaringen worden ontkend, gebagatelliseerd of bestraft, ontstaat een patroon van emotionele disregulatie. De interactionele patronen versterken elkaar, wat uiteindelijk resulteert in de symptomen van BPS.

De behandelmethode Dialectische gedragstherapie is gebouwd op drie theoretische kaders:

• gedragstherapie
• mindfulness
• dialectiek

De vermenging van gedragsprincipes met mindfulness levert een therapievorm op die enerzijds gericht is op gedragsverandering en anderzijds op het leren herkennen, erkennen en accepteren van de eigen gedachten en emoties. De dialectiek verwoordt het bewust hanteren van spanningen, tegenpolen, these en antithese, om zo tot een nieuwe synthese te komen. De jongere wordt zo veel mogelijk aangesproken op eigen verantwoordelijkheid.

Dialectische gedragstherapie kent een duidelijke prioritering van behandeldoelen, waarbij de eerste focus is het onder controle krijgen van het levensbedreigende impulsieve gedrag en de jongere in therapie houden. Vervolgens wordt gewerkt aan het verminderen van het gedrag dat de kwaliteit van leven bedreigt en worden nieuwe copingvaardigheden aangeleerd. De therapie start met een commitmentfase, waarin doelen en wijze van samenwerking wordt afgesproken en therapiemotivatie wordt bewerkt. Ook tijdens de therapie heeft de kwaliteit van samenwerking, bespreken van valkuilen daarin en al het gedrag (van jongere en therapeut) dat interfereert met een goede therapeutische samenwerking, hoge prioriteit.

Het behandelprogramma van DGT-A/J bestaat uit vijf basiselementen:

• wekelijkse individuele therapie
• wekelijkse vaardigheidstraining
• (crisis) consultatie
• systeeminterventies
• wekelijkse intervisie voor de therapeuten

Dialectische gedragstherapieën (DGT-A/J) zijn oorspronkelijk poliklinische behandelprogramma’s , maar worden ook in deeltijd, dagklinische en in klinische varianten toegepast.

De behandelmethode Dialectische gedragstherapie voor jongeren (DGT-J) en volwassenen (DGT-A) is in onafhankelijke onderzoeken veelvuldig onderzocht (niveau 1 evidentie volgens de Nederlandse Richtlijn Persoonlijkheidsstoornissen) en vooral werkzaam gebleken in het onder controle krijgen van impulsief stemmingsafhankelijk gedrag zoals suïcidaal gedrag, automutilatie, verslaving en in het vergroten van de therapietrouw (zie oa. Linehan e.a, 1991, 2006).

DGT-A is in twee quasi-experimentele en een aantal niet-gerandomiseerde, niet-gecontroleerde studies onderzocht, waarbij DGT-A een duidelijke vermindering bewerkt in stemmingsafhankelijk impulsief gedrag, een hogere therapietrouw kent dan andere therapieën met deze doelgroep en een verbetering laat zien in stemmingsklachten en algemeen functioneren (zie Backer e.a., 2009). Een pilot-onderzoek naar de behandeleffectiviteit van de behandelmethode, Dialectische gedragstherapie voor jongeren, is lopende.

De behandelmethode Dialectische gedragstherapie voor jongeren (DGT-J) wordt toegepast binnen verschillende GGZ instellingen in Nederland, zowel in poliklinische als deeltijd, dagbehandeling en klinische vorm. Met de DGT-J dagboekkaart kunnen jongeren zelf bijhouden hoe het met ze gaat.

De behandelmethode Dialectische gedragstherapie voor jongeren (DGT-J) is verschenen in de Kind en Adolescent Praktijkreeks van Bohn Stafleu van Loghum. De behandelmethode bestaat uit een handleiding en het werkboek ‘Surfen op emoties’.

DGT-J Dagboekkaart

De DGT-J dagboekkaart is ontwikkeld binnen de Bascule (nu: Levvel), kinder- en jeugdpsychiatrisch centrum te Amsterdam en is een digitale en op adolescenten aangepaste variant van de DGT dagboekkaart van Linehan (Linehan, 1996). De dagboekkaart wordt binnen DGT en DGT-J gebruikt in de individuele therapie. Probleemgedragingen worden hierop dagelijks gemonitord door de adolescent, waarna ze wekelijks worden besproken in de individuele therapie. Kenmerk van de dagboekkaart is dat probleememoties in combinatie met hun (impulsieve) probleemgedragingen op de dagboekkaart komen te staan, waarbij de doelen- hiërarchie van DGT gevolgd wordt. Zie ook de DGT-J-Digitale-dagboekkaart-toelichting (PDF).