Theraplay is een vorm van speltherapie die gebaseerd is op de hechtingstheorie.

Theraplay is opgesteld voor een brede doelgroep, wat daardoor weinig specifiek lijkt. De doelstelling, vorm en voorbereiding zijn goed beschreven. De behandelmethode bevat veel sessies, een probleem met follow-up sessies is dat de DBC dan open moet blijven staan. De behandeling kan door diverse disciplines uitgevoerd worden, indien zij minimaal HBO opgeleid zijn. De kosten voor de opleiding, aanmelding en supervisering tot level 1 zijn circa € 1850. Vervolgopleiding tot level 2 kost € 850 plus 12 supervisies (a € 80) en het opdoen van ervaring. De behandeling duurt lang en is kostbaar.

Onderbouwing en theoretische verantwoording

Onderzoeksgegevens zijn aanwezig, maar niet optimaal. Hetzelfde geldt voor de behandeling van de stoornis.

Theraplay verbetert het gedrag van het kind en zijn emotionele toestand door de ouder-kind relatie te versterken. De Theraplay therapeut begeleidt ouder en kind door middel van speelse en grappige spelletjes, uitdagende ontwikkelingsgerichte activiteiten en zachte, verzorgende activiteiten. Door op deze manier met elkaar bezig te zijn, ontstaat een betrokkenheid die de ouder helpt om het gedrag van het kind te reguleren en aan het kind zijn/haar liefde, plezier en betrouwbaarheid te uiten. Het helpt het kind om zich veilig te voelen; hij/zij voelt zich verzorgd, verbonden en de moeite waard.

Ouders leren anders kijken naar hun kind, zoals deze is in relatie naar de therapeut/therapeutische sessie. Zij krijgen meer zicht op het emotionele functioneren van hun kind en krijgen direct praktische handvaten door kijken maar vooral door doen om goed bij hun kind aan te sluiten/af te stemmen.

De werkzame wetenschappelijk onderbouwde elementen zijn:

• het vergroten van de sensitieve responsiviteit van ouders;
• de invloed op het intern werkmodel kind;
• de invloed op rijping hersensystemen.

Er is nog geen Nederlands onderzoek geweest. Theraplay geeft veel vrijheid voor het invullen van sessies, waardoor het zoeken kan zijn hoe de sessies het beste te kunnen vormgeven. De behandelmethode is werkzaam en hanteerbaar. Aandacht voor de behandelintegriteit is aanwezig, maar niet optimaal. Het betreft een lang behandeltraject, waardoor kostbaar. Voor de behandeling is nodig een camera, spelmaterialen, verzorgingsmaterialen, zitkussens en een deken.

Verzorging van de behandelmethode

De kwaliteit van het materiaal is redelijk. Het boek geeft veel voorbeelden wat prettig is om te leren en begrijpen, maar de opzet van het boek is wat onoverzichtelijk.

Doelgroep

Behandelaars gebruiken Theraplay vooral bij kinderen vanaf 3 jaar, maar is inzetbaar vanaf babyleeftijd tot in de tienerjaren. Niet de kalenderleeftijd, maar de emotionele ontwikkelingsleeftijd staat centraal. De behandelaar past de gebruikte spelactiviteiten aan aan de leeftijd van het kind terwijl hij of zij hetzelfde onderliggende doel behoudt: het verbeteren van de interactie tussen het kind en de ouder/verzorger.

Indicaties

Theraplay is in te zetten bij kinderen met hechtingsproblemen, als gevolg van mishandeling of verwaarlozing, langdurige ziekenhuisopnames, separatie of verlies van (een van de) ouders, en bij kinderen met autisme. Behandelaars kunnen Theraplay gebruiken bij biologische gezinnen, pleeg- of adoptiegezinnen, in opvanghuizen en psychiatrische klinieken als ook in instellingen waar geen ouders (meer) beschikbaar zijn. Theraplay kan onderdeel uitmaken van behandelingen van kinderen met een breed scala aan problemen: teruggetrokken, depressieve kinderen; boze en opstandige kinderen; kinderen met regulatieproblemen en ADHD.

Contra-indicaties

Hoewel er geen echte contra-indicaties zijn, is het effect van de behandeling sterk afhankelijk van de motivatie en de competenties van de betrokken ouder/verzorger, aangezien de behandelmethode werkt aan het versterken van de gehechtheidsrelatie tussen het kind en de ouder/verzorger en de ouder daar een actieve rol in zal gaan vervullen. De ouder dient daar wel open voor te (kunnen) staan. Psychiatrische problematiek bij ouders bemoeilijkt het proces, maar Theraplay kan wel leiden tot verbetering in de onderlinge relatie. In een aantal situaties zal Theraplay alleen onvoldoende zijn om de problemen te verminderen en zal de behandelaar voor een combinatie van behandelingen kiezen:

• Bij (complex) trauma zal de behandelaar, afhankelijk van de situatie, al of niet eerst kiezen voor traumabehandeling: trauma kan het versterken van de (nieuwe) hechtingsrelatie in de weg staan, waardoor eerst de behandelaar eerst het trauma zal behandelen. In andere situaties zal hij of zij eerst kiezen voor stabilisatie van de omgevingsfactoren alvorens met traumabehandeling te kunnen starten. Dan is Theraplay juist een belangrijk onderdeel van het voortraject.
• Psychotische stoornissen bij het kind dienen altijd te bestaan uit een combinatie van farmacotherapie, psycho-educatie en psychosociale interventies. Theraplay kan onderdeel zijn van deze laatste twee.

Doel

De ouder-kind relatie is de primaire focus in Theraplay. Het model is gebaseerd op hechtingsonderzoek, dat laat zien dat sensitieve verzorging en liefdevolle interactie het brein van de baby voedt, een beeld bij het kind vormt over zichzelf en anderen en hoe het kind zal reageren reageert naar anderen (interne werkmodellen). Deze vroegkinderlijke ervaringen hebben een levenslange impact op het gedrag en de gevoelens van de persoon.

Het doel van de Theraplay behandeling is om een veilige, afgestemde en plezierige relatie tussen een kind en zijn primaire verzorger te ontwikkelen of te versterken. Daarbij gaat Theraplay uit van vier essentiële kenmerken binnen een ouder-kind relatie: structuur, betrokkenheid, verzorging en uitdaging.

Als er geen primaire verzorger aanwezig is (in residentiële instellingen of scholen) is het doel om een dergelijke relatie te vormen met een van de stafleden en om een afgestemde, verzorgende atmosfeer te creëren. Voor kinderen met autisme en met ontwikkelingsproblemen, is het doel om de problemen in de sociale interactie, die gepaard gaan met deze problematiek, aan te pakken.

Aanpak

Theraplay onderscheidt zich van andere behandelmethoden in de manier waarop ouders betrokken zijn bij de behandeling. Naast psycho-educatie en begeleidende gesprekken betrekt de behandelaar ouders direct bij de behandeling van het kind. In de sessies hebben zowel ouder als kind een actieve rol. Het therapeutisch proces richt zich daarmee zowel op de ouder als op het kind. De behandelaar moedigt ouder en kind aangemoedigd tot speels en afgestemd contact, gedeeld plezier en aandacht voor elkaar, passend bij een gezonde, veilige onderlinge relatie. De therapeut heeft de leiding en fungeert als model voor de interactie.

Ouders leren de signalen van hun kind (beter) op te pakken en te begrijpen en empathisch te reageren. Door de onderliggende behoeften van hun kind te herkennen, zijn ze beter in staat het kind te reguleren en het gedrag te sturen.

De behandelaar stimuleert de ouders om de invloed van hun eigen jeugd te begrijpen in hun patroon van opvoeden en verzorgen van hun kind. Theraplay gebruikt geen speelgoed; het gebruikte materiaal is eenvoudig en goedkoop: wattenbolletjes, bodylotion, veertjes, ballonnen, kussens, knuffels, crêpepapier, zilverpapier en dergelijke.

De behandelaar maakt van alle sessies video-opnamen als ondersteuning voor de therapeut en om terug te kijken met ouders (ouder-terugkijksessies zijn vast onderdeel van de Theraplay interventie).

Duur en frequentie

Theraplay bestaat uit een observatiefase, gevolgd door een cyclische behandeling.

Na een intakegesprek met ouders plant de behandelaar een observatie van ouder en kind in een semigestructureerde setting, daarbij gebruik makend van de MIM (Marschak Interaction Method). Een analyse gemaakt van de video-opnames bekijkt de behandelaar daarna samen met de ouders. Deze analyse vormt samen de vragenlijsten en het gesprek met ouders, het uitgangspunt voor de behandeling. Deze intake- en observatiefase kent 3 tot 5 contactmomenten, afhankelijk van de betrokkenheid van één of beide ouders. De behandeling start met een oudersessie, (eerste sessie) waarin ouders zelf ervaren wat het kind zal ervaren tijdens de sessies. Daarna starten series van 1-4 sessies (standaard 3) en een oudergesprek waarin zij terugkijken naar de videobeelden. Telkens werken zij toe naar een meer actieve rol van de ouder, waardoor deze aan het eind van de behandeling de therapeut niet meer nodig heeft om een goede en speelse interactie met het kind te initiëren.

Een behandeling bestaat uit minimaal vijf sessies (inclusief de twee oudergesprekken), meestal bestaat een behandeling uit twaalf tot zestien sessies met een follow up gesprek na enkele maanden. Dit een follow up gesprek met ouders heeft als doel om na te gaan of zij de vaardigheden thuis kunnen blijven vasthouden. Desgewenst zou nogmaals een cyclus van 3-5 sessie plaats kunnen vinden. Over het algemeen verloopt de behandeling met één sessie per week. De behandelaar kan ook kiezen voor intensievere vorm, waardoor de behandeling in een korter kan duren. In het buitenland zijn hier goede resultaten bereikt (zie onderzoek uit Finland hieronder).

Uitvoerenden

Goedopgeleide therapeuten voeren Theraplay uit, zij zijn HBO- of universitair opgeleid en met werkervaring in hulpverlening aan ouder en kind. De gehele opleiding bestaat uit een basistraining (4 dagen) gevolgd door praktijkervaring op de eigen werkplek (onder supervisie), een vervolgopleiding (drie dagen) eveneens gevolgd door verdere praktijkervaring en supervisie.
In Nederland zijn momenteel (jan. 2014) ruim 100 therapeuten actief die de basistraining (Level 1) hebben gevolgd, waarvan er ruim 30 ook de vervolgopleiding hebben gedaan (Level 2) en ca 15 therapeuten werken onder supervisie van het Theraplay Instituut. In Nederland zijn er twee momenteel gecertificeerde Theraplay Therapeuten en Trainers, die namens het Theraplay Institute in Evanston (USA) de training en supervisie verzorgen. De kosten voor de opleiding zijn afhankelijk van de locatie.

Kosten

Afhankelijk van de duur van de therapie