De behandelmethode ‘Veilig, sterk en verder’ herstelt de veiligheid thuis aantoonbaar en laat de kinderen zich weer veilig te laten voelen bij hun ouders. Al vanaf het moment van aanmelden wordt gestart met de interventies. Psychopathologie bij de gezinsleden die het geweld onderhoudt of het gevolg is van het geweld moet afnemen.

De behandelmethode ‘Veilig, sterk en verder’ richt zich op kinderen en ouders in gezinnen waar stelselmatig geweld aan de orde is en waar onveiligheid heerst door de dreiging van mishandeling. Het is ontwikkeld voor alle kinderen en niet uitsluitend voor kinderen met een traumagerelateerde stoornis. Een gezonde en veilige ontwikkeling van kinderen die risico lopen symptomen van ‘complex trauma’ te ontwikkelen wordt bevorderd. Recidive wordt voorkomen door behandeling van psychopathologie bij ouders en het focussen op de verstoorde interactiepatronen.

Het betreft behandeling vanuit de (jeugd)GGZ als vorm van tertiaire preventie.

De interventie stelt de gezinsvoogd en daarmee het maatschappelijk gezag als voorwaarde voor behandeling. Behandelaren kunnen daardoor tijd en interventies richten op duurzame verandering van gedrag De gezinsvoogd stelt veiligheid van het kind als doel en is gelegitimeerd gedrag van ouders, dat bijdraagt aan veiligheid van het kind, af te dwingen.

Veiligheid kind staat centraal

De focus van behandeling is de veiligheid van het kind in zijn gezin en niet de stoornis van het kind. Dit vraagt van professionals in de JeugdGGZ om een ander referentiekader en om multisectorele samenwerking. Multisectorele samenwerking vraagt van professionals om dezelfde taal te gaan spreken en hun professionele handelen uitdrukkelijk dienstbaar te maken aan de veiligheid van het kind.

Onderbouwing van de behandelmethode

De behandelmethode ‘Veilig, sterk en verder’ is theoretische onderbouwd en er is sprake van ondersteunend onderzoek. Het behandelprogramma bouwt op twee evidence-based behandelingen: de module voor de dader is gebaseerd op de door Kolko en Swenson (1996 en 2002) ontwikkelde Abuse-focused (of Alternatives for Families) Cognitive Behavioral Therapy (AF-CBT) die bij onderzoek in 1996 op onderdelen effectief is bevonden.

De methode is recent (2008) in een RCT onderzocht. Voor de module traumabehandeling van de kinderen en de niet-beschermende ouder, de Horizon-methode voor kinderen die ruzie en geweld in het gezin hebben meegemaakt, is gebruik gemaakt van de ervaring met de Horizon-methode voor seksueel misbruikte kinderen. Deze laatste is gebaseerd op de principes van de Trauma-focused Cognitive Behavioral Treatment (TF-CBT) van Cohen, Mannarino en Deblinger (2008). De Horizonmethode voor seksueel misbruikte kinderen is door de Erkenningscommissie Interventies beoordeeld als theoretisch goed onderbouwd.

De dadermodule en de traumamodule van het VSVbehandelprogramma zijn qua thematiek en taalgebruik volledig op elkaar afgestemd. Zowel AF-CBT als TF-CBT veronderstellen dat de veiligheid voorafgaande en lopende de behandeling geborgd is. VSV wordt daarom uitgevoerd binnen het kader van de Signs of Safety methodiek die oplossingsgericht is (Turnell & Edwards, 1999). Signs of Safety is de Best Practice op het gebied van het creëren van veiligheid bij de aanpak van kindermishandeling.

De aanvraag voor wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van VSV door De Waag Nederland en het KJTC in samenwerking met het Instituut voor Verslavingsonderzoek (IVO) is goedgekeurd door ZonMW. Dit onderzoek wordt de komende jaren uitgevoerd. Het behandelprogramma bevindt zich volgens de schaal van Evidentie op het niveau van potentieel veelbelovend (2).

Implementatie Veilig, sterk en verder

De implementatiefase van het programma ‘Veilig, sterk en verder’ zal meerdere jaren duren en samengaan met het doorontwikkelen en aanpassen van onderdelen van het programma aan de situatie van de Nederlandse praktijk. De inbedding van het programma in de samenwerking tussen de Jeugdzorg en GGZ-instellingen vraagt de meeste aandacht.

Beschikbaarheid van Veilig, sterk en verder

De werkboeken voor de cliënten en de handleidingen voor de therapeuten zijn goed en toegankelijk beschreven; deze komen na afronding van ontwikkeling en onderzoek ter beschikking van andere professionals.

Momenteel uitsluitend beschikbaar voor de ontwikkelaars aangezien het nog ontwikkeld en geïmplementeerd wordt voor verschillende leeftijdsgroepen.

Uivoerende organisaties

• De Waag Haarlem, Leiden en Utrecht.
• Het KJTC in Haarlem van de JeugdRiagg Noord-Holland Zuid.
• Het Psychotraumacentrum Kinder- en Jeugd van GGZ Rivierduinen Zuid-Holland.
• Traumateam van de Divisie Kind, Jeugd en Gezin, Altrecht in Utrecht.

Doelgroep

Gezinnen waar 0 – 18-jarige kinderen stelselmatig of levensbedreigend fysiek mishandeld worden, of getuige zijn van geweld tussen ouders. Exclusiecriterium: ontbreken van structurele samenwerking met de gezinsvoogd.

Doelstelling Veilig, sterk en verder

Vanaf de aanmelding zijn alle interventies erop gericht de veiligheid thuis aantoonbaar te herstellen en de kinderen zich weer veilig te laten voelen in de relatie met hun ouders. Psychopathologie bij de gezinsleden die het geweld onderhoudt of het gevolg is van het geweld moet afnemen. Traumabehandeling, daderbehandeling en interventies gericht op veiligheid vormen de bouwstenen van het programma en worden geïntegreerd aangeboden.

Aantal zittingen en vorm

Zittingen vinden wekelijks plaats voor de duur van ruim een jaar.

• In de eerste behandelfase Veilig vinden gedurende 3 maanden intensieve gezins- en netwerkgesprekken plaats.
• In de tweede behandelfase Sterk vinden 21 individuele of groepssessies plaats waarin vaardigheden geleerd worden. Kinderen en ouders nemen deel aan parallel te houden bijeenkomsten. Het team richt zich zowel op dader- als op traumabehandeling.
• In de derde behandelfase Verder vinden een aantal gezinsgesprekken plaats waarin de vaardigheden geïntegreerd worden in het dagelijks leven en gezinnen leren om te gaan met terugval aan de hand van hun eigen Veiligheidsplan. Ook de ‘Trauma-narrative’ wordt in deze fase voltooid.

Uitvoerenden

GZ-psychologen, psychotherapeuten, (kinder- & jeugd)psychiaters, en sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, orthopedagogen en maatschappelijk werkers met VO.

Voorbereiding

In het kader van Veilig, sterk en verder kunnen de volgende trainingen gevolgd worden:

• Voor de fase Veilig een vijfdaagse training in de methodiek ‘Signs of Safety’.
• Training voor de fase Sterk is mogelijk bij het KJTC voor de traumabehandeling en bij De Waag voor de daderbehandeling.
• Training voor de fase Verder is in voorbereiding.

De trainingen maken deel uit van het nog te ontwikkelen coachingstraject voor het gehele behandelprogramma teneinde de ‘treatment fidelity’ te borgen.